Diş dizisindeki ya da ağız içindeki yumuşak dokularda oluşan kayıpların oluşturduğu konuşma, fonksiyon ve estetiğin yarattığı problemleri, bunların protezlerle tedavi yöntemlerini, tedavide kullanılan materyalleri inceleyen bilim dalıdır. Aynı zamanda eklem ve çenenin kapanış hareketlerini incelemektedir.
HAREKETLİ PROTEZLER
Hasta tarafından takıp çıkartılabilen ve eksik dişlerin yerini tutan aparey olarak düşünebiliriz.
Geniş diş eksikliği içeren durumlarda veya ağızda hiç diş olmadığında hareketli protezler uygulanmaktadır.
Total (Tam) Protez
Ağızda dayanak olarak alınacak hiç dişi kalmamışsa, kuvvet iletimi, destek ve tutuculuk protezin doku yüzeyine oturmasıyla sağlanır. Bu protez türü damak protezi olarak da bilinir.
PARSİYEL PROTEZLER
Parsiyel diş protezleri, sabit protez uygulanamayan durumlarda yapılan protezlerdir. Dişsiz bölgenin önündeki dişe, protez kanca ile tutunduğu için kancalı protez olarak da isimlendirilir.
Parsiyel diş protezlerinin kullanımı kolay mıdır?
Parsiyel protezler kancalar yardımıyla dişlerden destek alırlar. Takarken ve çıkarırken ilk yapıldığında çok sıkı iken zamanla daha rahat takıp çıkarılır. Sabit protezlerin konforu ve çiğneme etkinliği parsiyel diş protezlerinde de beklenemez.
Parsiyel diş protezlerini kullanmaya alışır mıyım?
Bu tip diş protezleri alt çenede dilin altından, üst çenede ise damaktan geçen metal kısımlara sahiptir. Protezde bu parçaların olması ilk başlarda alışmayı zorlaştırır. Fakat, belirli bir süre geçtikten sonra çoğu hasta kendi dişiymiş gibi bu protezleri rahatça kullanır.
Parsiyel diş protezimi nasıl temizlerim?
Parsiyel protezlerinin temizliği akar su altında sabun ve fırça yardımıyla yapılır. Temizlik için diş macunu kullanılmaz. Protezler için temizleyici özel fırçalar olduğu gibi normal diş fırçalarıyla da temizliği yapılabilir. Ayrıca bazı markaların temizleyici tabletleri mevcuttur, bir su bardağına atılan tabler içerisinde protez bekletilerek temizliği sağlanabilir. Bu temizlik sırasında protez yüzeylerinin çizilmemesi, deforme olmaması önemlidir.
Bu tür diş protezleriyle rahat yemek yiyebilir miyim?
Parsiyel diş protezleri hem yumuşak dokudan hem de mevcut dişlerden destek alınarak yapıldığı için tutuculuğunda problem yaşanmaz. Rahatça kesme, ısırma ve öğütme fonksiyonları yapılır.
Yemek yerken diş protezim hareket eder mi?
Parsiyel diş protezlerin kancaları protezi yerinden çıkarmayı önlemektedir, bu nedenle yemek yerken hareket etmezler. Zamanla kancalarda gevşeme görülebilir, bu durumda da kancalar kolayca sıkılaştırılarak protezin oynaması engellenir.
Estetik olarak memnun olur muyum?
Parsiyel protezin dişten destek aldığı kısımlarında kancalar mevcuttur. Kancalar metal renginde olduğu için ön bölgedeki görülen dişlerde kanca olduğunda estetiği sağlamak güç olabilir.
Kullanırken nelere dikkat etmeliyim?
Tam diş protezlerin kullanımında dikkat edilmesi gerekenlere ilave olarak takıp çıkarırken kancalara zarar vermemek gerekir. Takıp çıkarma işlemleri yavaş ve dikkatli şekilde yapılmalıdır. Diş protezinin tam olarak oturduğundan emin olduktan sonra çene kapatılmalı, protez çeneyi kapatarak yerleştirilmeye çalışılmamalıdır, aksi halde kancalar eğilip kırılabilir.
Kırıldığında ya da dişler düştüğünde diş protezinin tamiri mümkün müdür?
Tam protezde olduğu gibi parsiyel protezde de kaide kısmı ve dişler kolaylıkla tamir edilebilir. Kancalar kırılırsa yine ağızdan ölçü alınarak tamir edilebilir.
Şeker hastalarında bu diş protezlerinin kullanımı mümkün müdür?
Tam protezlerde olduğu gibi parsiyel protezler de hemen hemen her hastaya uygulanabilir, şeker hastalarına da rahatlıkla uygulanabilir. Uygulama sonrasında ağızda oluşabilecek vuruk ve yaraların iyileşmesi uzun sürebilir, ayrıca ağız kuruluğu problemi de olabileceği için özel jeller ve yapay tükürük kullanımı gerekli olabilir.
Kemik erimesi olan hastalarda kullanımı mümkün müdür?
Parsiyel diş protezlerinde kemik dokusunun hacmi çok önemli değildir. Mevcut dişlerden de destek alınarak yapılan bir protez olduğu için dişlerin sağlamlığı ve boyutları önemlidir.
Parsiyel protezin kancasız bir alternatifi var mıdır?
Parsiyel protezin kancasız alternatifi hassas bağlantılı (çıtçıtlı protezler) protezdir. Protezin dişlerden destek aldığı kısmı protezin içerisindedir ve görünmez.
Hassas bağlantılı protez (çıtçıtlı protezler) nedir?
Çok sayıda diş eksikliğinin olduğu ve sabit protezler ile tedavi yapılamadığı durumlarda uygulanan diş protezi tipidir. Dişlerde hazırlanan yuvalara oturan gizli tutucularından dolayı halk arasında ‘çıtçıtlı protezler’ olarak da bilinir.
Çıtçıtlı protezlerin kullanımı kolay mıdır?
Çıtçıtlı protezlerde dişlerde hazırlanan yuvalara oturan hassas parçalar mevcuttur. Takarken ve çıkarırken ilk yapıldığında çok sıkı iken zamanla daha rahat takıp çıkarılırlar.
Çıtçıtlı protezleri kullanmaya alışır mıyım?
Bu tip protezler parsiyel protezdeki gibi alt çenede dilin altından, üst çenede ise damaktan geçen metal kısımlara sahiptir. Protezde bu parçaların olması zamanla alışmaya sağlar.
Hassas bağlantılı nasıl temizlenir?
Hassas bağlantılı protezlerin temizliği tam protezlerle aynıdır.
Çıtçıtlı protezler rahat yemek yiyebilir miyim?
Hassas bağlantılı protezler hem yumuşak dokudan hem de mevcut dişlerden destek alınarak yapıldığı için kullanıma uygundur. Kesme, ısırma ve öğütme fonksiyonları yapılabilir.
Çıtçıtlı protezlerle yemek yerken hareket eder mi?
Hassas bağlantılı protezlerin yuvalar içerisine oturan kısımları protezi yerinden çıkarmayı önlemektedir, bu nedenle yemek yerken hareket etmezler. Zamanla hassas bağlantılarında gevşeme görülebilir, bu durumda da lastikler kolayca değiştirilebilir.
Çıtçıtlı protezlerden estetik olarak memnun olur muyum?
Hassas bağlantılı protezlerin dişlerden destek aldığı kısımlar protezin içerisinde olduğu için kancalı protezlere göre çok daha estetik olurlar.
Çıtçıtlı protezleri kullanırken nelere dikkat etmeliyim?
Tam diş protezlerin kullanımında dikkat edilmesi gerekenlere ilave olarak takıp çıkarırken hassas bağlantı parçalarına zarar vermemek gerekir. Takıp çıkarma işlemleri yavaş ve dikkatli şekilde yapılmalıdır. Protezin tam olarak oturduğundan emin olduktan sonra çene kapatılmalı, protez çeneyi kapatarak yerleştirilmeye çalışılmamalıdır, aksi halde hassas bağlantı kısımlarında hasar görülebilir.
Çıtçıtlı protezler kırıldığında ya da dişler düştüğünde tamiri mümkün müdür?
Parsiyel diş protezlerinde olduğu gibi hassas bağlantılı protezde de kaide kısmı ve dişler kolaylıkla tamir edilebilir. Hassas bağlantıların içerisindeki lastikler gevşerse değiştirilebilir fakat hassas bağlantı kısımları kırılırsa tamiri zordur.
Şeker hastalarında çıtçıtlı protezlerin kullanımı mümkün müdür?
Parsiyel protezlerde olduğu gibi hassas bağlantılı protezler de hemen hemen her hastaya uygulanabilir, şeker hastalarına da rahatlıkla uygulanabilir. Uygulama sonrasında ağızda oluşabilecek vuruk ve yaraların iyileşmesi uzun sürebilir, ayrıca ağız kuruluğu problemi de olabileceği için özel jeller ve yapay tükürük kullanımı gerekli olabilir.
Kemik erimesi olan hastalarda çıtçıtlı protezlerin kullanımı mümkün müdür?
Hassas bağlantılı protezde kemik dokusunun hacmi çok önemli değildir. Mevcut dişlerden de destek alınarak yapılan bir protez olduğu için mevcut dişlerin sayısı, sağlamlığı ve boyutları önemlidir.
Parsiyel protez ile hassas bağlantılı protezler arasında ne farklar vardır?
Parsiyel protezlerde estetik olmayan kancalar vardır, hassas bağlantılı protezlerde kancalar yoktur. Parsiyel protezler için mevcut dişlerde bir işlem yapmak gerekmeyebilir, hassas bağlantılı protezler için mevcut dişlerde işlem yapmak zorunludur. Hassas bağlantılı protez için çenede en az 4-6 diş olmalıdır, parsiyel protez için bir kısıtlama yoktur. Hassas bağlantılı protezin maliyeti parsiyel protezin maliyetine göre biraz daha yüksektir.
SABİT PROTEZLER
Sabit protezler; doğal dişler, diş kökleri veya dental implantlar üzerine hekim tarafından yapıştırılan, hasta tarafından çıkarılmayan protezlerdir.
İNLAY-ONLAY
Yeterli diş dokusu desteği olmayan ve dolgu materyali ile restore edilemeyecek büyüklükte madde kaybı yaşayan dişlerde doku kaybının büyüklüğüne göre dişin bir bölümünü içine alan inley, onley restorasyonlar yapılabilmektedir. Özellikle kanal tedavili küçük azı ve büyük azı dişlerinde restorasyon olarak dolgular tercih edildiğinde diğer dişlere oranla daha sık kırılmalarla karşılaşılır. Bunu engelleyebilmek için dişin kırılabilecek kadar incelmiş sert dokularını da içine alan ve kuvvetleri diş ve kök yüzeylerine dengeli dağıtabilecek protezler yapılmaktadır. Gelişen rezin sistemler sayesinde dişin geleneksel kuron (kaplama) yapılmasına gerek kalmadan daha kolay temizlenebilen, daha estetik bir sonuçlara ulaşmak mümkündür. Rezin-seramik, cam seramik materyaller bu işlem için kullanılan malzemelerdir.
KURON
Birçok nedenle olabilecek aşırı madde kaybına uğrayan dişlerin korunabilmesi için kişinin dişlerinin üstlerine yine diş şeklindeki materyaller ile birlikle kaplanması işlemine kuron denir.
KURON HANGİ DURUMLARDA UYGULANIR
Kişi, diş estetiği gibi sebepler ile dişlerin formunu ve rengini değiştirmek istediğinde porselenler ile çözülmüyor ise kuron uygulaması yapılabilir.
Dişlerinde madde kaybı fazla olan kişilerin dişlerini korumak için ve kanal tedavisi sebebi ile geriye az diş dokusu var ise kuron uygulaması yapılabilir.
Daha önce yapılan kaplamaların değiştirilmesi gerekiyor ise bu durumda da kuron uygulaması yapılabilir.
KÖPRÜ
Köprü diş, kayıplar nedeniyle gelişen diş boşluğunu kapatmak için sağında ve solunda yer alacak iki dişin arasında yerleştirilir. Bu işlemde diğer iki diş küçültülür ve köprü diş ile eski boşluk kapatılır. Diş kayıpları ise genellikle diş eti hastalıklarına, diş eti çekilmesine, tedavi edilmeyen diş çürüklerine veya travmalara bağlı olarak gelişir. Köprüler, diş kayıplarında uzun süredir kullanılan geleneksel tedavi yöntemlerinden biridir. Diş kayıpları zamanla yüz ve çene anatomisinin bozulmasına ve özellikle birden fazla diş kaybının yaşandığı durumlarda konuşma bozukluğuna neden olabilir. Bu sebeple diş kaybına bağlı boşlukların doldurulması oldukça önemlidir.
Diş kayıplarında kişileri etkileyen önemli faktörlerden biri de gülümserken ortaya çıkan diş boşluklarının görüntüsüdür. Diş kayıplarının tedavisi sağlık açısından önemli olduğu kadar, kişinin kendini sosyal hayatında daha rahat ve özgüvenli hissetmesi açısından da önemlidir. Köprü diş tedavisi diş kayıplarında yaşanan yemek yeme zorluğu ya da konuşma zorluğu gibi durumların da önüne geçer.
Metal destekli porselen kuron/köprüler
Metal destekli porselen diş; hasar görmüş dişlerin korunması amacıyla yapılan, metal bir altyapının üzerine yüksek sıcaklıklarda kaynaştırılan porselenden mamül kaplamalardır.
Hastanın işlem yapılacak dişleri küçültülüp kaplama için hazır hale getirilir. Akabinde dişlerin ölçüsü alınır ve kaplamalarının hazırlığı başlar. Bu süre içerisinde hastanın dişsiz kalmaması için hastaya geçici dişler takılır ve kaplamaları için prova randevusu oluşturulur. Kaplamaları hazır olduktan sonra özel bir yapıştırıcı ile hastanın dişlerine yapıştırılır.
Ağız içinde kullanım için oldukça uygun ve dayanıklı olsa da içinde yer alan metal nedeniyle estetik olarak bazen istediğimiz memnuniyeti sağlamayabilmektedir. Diş eti bölgesinde gri yansıma ve diş etlerinde zaman içinde koyu renklenmelere sebep olabilir.
ZİRKONYUM
Yüksek dirence sahip, biyouyumlu, dayanıklı ve estetik restorasyonlardır.
ZİRKONYUMUN TERCİH EDİLME NEDENLERİ
Daha çok, estetik amaçlı olmak üzere;
- Beyazlatma yöntemleri ile sonuç vermeyen ileri düzeydeki renk değişimlerinin tedavisinde,
- Ortodontik tedavi yönteminin seçilmediği ayrık olan ya da az çapraşık ve dönük dişlerde,
- Yapısı bozulmuş eski dolgularda,
- Aşırı madde kaybı olan dişlerin restorasyonlarının yapılmasında,
- Arka grup dişler üzerinde köprü ya da kaplama olarak kullanılmasında,
- Ön grup implant üstü protezlerde
- Gülüş estetiğini sağlamak için için tercih edilmektedir
Zirkonyum dişler ne kadar süre ile kullanılabilir?
Kontroller düzenli olarak yaptırıldığında çok uzun yıllar kullanılabilir. Kesin bir süre olmasa da genel kabul yapılacak kuron- köprü protezlerinin ömrü 8-10 yıl civarındadır. Diş ve çevresi dokular canlı dokulardır ve zamanla değişiklikler gözlemlenir. Bakımlı bir ağızda uygun yapılmış zirkonyum kaplamalar daha uzun yıllar kullanılabilir.
Zirkonyum kaplamalar nasıl uygulanır?
Diş, metal destekli kaplamada olduğu gibi küçültülür. Diş eti sağlıklı duruma geldiğinde, özel ölçülerle ve ağıza uygun kaşıklarla hassas bir şekilde ölçü alınır. Laboratuvar ortamında, dişe en uygun renkte zirkonyum alt yapısı ve üzerine de porselen üst yapısı işlenerek klinik ortamda dişe uyumu sağlanır. Tamamen zirkonyum bloklardan kazınarak yapılabilecek porselen işlemeye gerek duyulmadan kullanılabilecek monolitik zirkonyum kaplamalar da mevcuttur. Son aşamasında ise özel yapıştırıcılar ile dişe tamamen adaptasyon edilmesi sağlanır. Kişi kendi doğal dişinden ayırt etmeden kullanabilir.
Porselen Laminate Veneerler (Yaprak Porselenler)
Bu yöntem ile dişlerin ön bölgesinde bulunan kötü görünümler düzeltilir ve estetik bir görüntü oluşturulur. Bir başka tedavi seçenekleri arasında ise lekelenmeler, çarpıklık ve orantısız dişleri orantılama ve düzeltme işlemleri yapılabilir. Mevcut dolgularda uyumsuzluk, renkleşmeler, dişlerde boyut renk form anomalileri olabilir. Bunları en koruyucu yaklaşımla, dişten minimum madde kaybı ile düzeltebilmek laminate veneerler ile mümkündür. Dişin yalnızca ön yüzeyinden ortalama ( vakaya göre değişmekle birlikte) 1 mm aşındırarak ve hatta bazen hiç aşındırmaya gerek kalmadan laminate veneerler hazırlanabilir.
Dişin estetik görünümünü bozmamak adına kullanabilecek gelişmiş bir yöntemdir. Laminate veneerler diş yapısı ile benzer özellik gösterir.
Yaprak Porselenler Dayanıklı Mıdır?
Porselen lamineler, dişlere uygulanıp yapıştırıldıktan sonra gayet kuvvetli yapılardır. Yiyecekleri ısırırken ya da çiğnerken uyguladığınız kuvvet lamineleri yerinden çıkarmayacaktır. Doğal dişleri kırabilecek gıdalar ve kuvvetler laminelerin de kırılmasına neden olabilir.
Yaprak Porselenin Bakımı
Özel bir bakım gerektirmez, doğal dişlerin bakımında uygulanan diş fırçalama ve diş ipi kullanımı yeterli olacaktır. Ağız hijyenine dikkat edildiği takdirde uzun yıllar boyunca güvenle kullanabileceğiniz lamineler, çok estetik ve doğal görünümleriyle gülüşünüze özgüven ve güzellik katacaktır.
Yaprak Porselenin Tercih Edilme Nedenleri
- Bleaching (beyazlatma) ile giderilemeyen diş renklenmelerinin tedavisinde
- Dişlerde bulunan kalıtsal yapı bozukluklarında
- Dişler arasındaki boşlukları (diastema) kapatmak için
- Kırık veya aşınmış dişlerin yeniden restore edilmesinde
- Çapraşık ve eğri dişlerin düzeltilmesi için ortodontik tedaviye alternatif veya yardımcı olarak
- Rengi ve yapısı bozulmuş eski restorasyonların düzeltilmesinde
İmplant Üstü Protezler
Bir, birkaç veya tüm diş eksikliklerinde çene kemiğine yerleştirilen kök formundaki titanyum vidalar kemikle bütünleştikten sonra yapılan protezlerdir.
İmplant üstü protez uygulama işlemi ağrılı mıdır? Anestezi uygulanır mı?
İmplant üstü protezler, implantlar gibi uygulanırken lokal anestezi gerektiren işlemler değildir. Protezin uygulanması, protez prova aşamaları veya ölçü alınması işlemleri hastalarda herhangi bir ağrıya neden olmaz.
Kişinin sigara kullanıyor olması tedaviyi etkiler mi?
Sigara genel sağlığımızı etkilediği gibi ağız ve diş sağlığını da olumsuz etkilemektedir. Sigara içen kişilerde dumanın ısısı ve kimyasallar ağız dokularında damarlanma bozukluğuna ve bundan dolayı dokuların yeterince kanla beslenememesine neden olduğundan ağız içi dokuların iyileşmesini geciktirir veya durdurabilir. Bu da implantın veya dişlerin kayıplarına neden olabilmektedir.
PROTEZ KULLANMAYA BAŞLIYORUM!
Yeni protezleri kullanmasını öğrenmek zaman ve sabır ister. Eski alışkanlıklarınızı değiştirmeniz ve yeni alışkanlıklar kazanmanız gerekecektir. İlk birkaç hafta, alışma süresine ihtiyacınız olacaktır.
Başlangıçta karşılaşılan sorunlar
- Yeni proteziniz ağzınızda yabancı ve büyük bir cisim olarak algılanacaktır. Dudak ve yanaklarınızda doygunluk hissi duyulacaktır. Bu his geçicidir ve protezlere alışınca kaybolacaktır.
- İlk günlerde salgı bezlerinin uyarılması sonucu tükürük miktarı artabilir. Bu durum kısa sürede geçecektir.
- Alt protez üst proteze göre daha çok hareket edecek ve yerinden daha kolay çıkacaktır. Alt proteze alışma, üst proteze alışmaktan daha zordur ve daha çok zaman alır.
- Protezler yapılırken ne kadar özen gösterilirse gösterilsin protezler protezlerin kullanım sırasında hareket etmesi sonucunda vuruklar olabilir. Vuran yerler mutlaka doktorunuz tarafından düzeltilmelidir. Protezlerin hasta tarafından törpülenmesi yanlıştır ve çok daha büyük problemlere neden olabilir.
PROTEZLERİME NASIL BAKMALIYIM?
- Sağlıklı bir ağız için, protezinizdeki besin artıklarını her yemekten sonra temizlemek gerekir.
- Temizleme işleminde yumuşak bir fırça sıvı sabun veya sabun kullanınız. Günlük temizliğe ek olarak haftada 1 defa temizleme tabletleri kullanılabilir.
- Protezinizin düşüp kırılmaması için, temizleme işlemi lavaboya yakın tutularak veya su dolu kabın üzerinde yapılmalıdır.
- Protezinizin her yerini hafif bir kuvvetle fırçalayınız.
- Protezinizi asla sıcak suya koymayınız.
- Deterjan veya çamaşır suyu vb. temizlik malzemeleri kullanılmamalıdır.
Diş Protezinin Bakımının Önemi
Doğal dişlere verilen önem kadar protez dişlere de önem vermek gerekmektedir. Düzenli olarak günlük ve rutin bakımı yapılmalıdır. Düzenli olarak protez dişlerin bakımlarının yapılmaması, dişlerde sorunlara yol açabilirken protezin ömrünü de kısaltmasına neden olmaktadır. Zamanla proteziniz uyumunu kaybeder ve siz bu durumu fark edene kadar dokularda zararlara sebep olabilir.
Yılda en az bir kere diş hekiminiz tarafından kontrol edilmelisiniz. Yeni protezin başarısı, diş hekiminize bağlı olduğu kadar, size de bağlıdır. Sabırlı ve olumlu yaklaşım ile rahatça protezlerinizi kullanabilirsiniz.
Proteze Alışma Sürecimde
Beslenme
- Tam protezlerle normal ve rahat yemek yiyebilmek zordur. Bunun için en az 4-6 hafta gerekebilir. Başlangıç sürecinde normal ve etkili bir çiğneme beklenmemelidir.
- Başlangıçta parça et, fındık, çiğ sebze ve taze ekmek gibi yemesi güç yiyecekleri denemeyiniz. Küçük parçalara bölünmüş yumuşak besinler dudaklar kapalıyken yavaş yavaş çiğnenmelidir.
- Özellikle ilk haftalarda ön dişlerle kesinlikle ısırılmamalıdır. Bu durum protezin hareket etmesine neden olabilir.
- Protez, su içerken yerinden oynayabilir. Zamanla bu his kaybolacaktır.
- Tavuk, balık, et gibi gıdaların kemiklerini tabağınızda ayıklayıp daha sonra çiğnemeye başlamanız daha doğru olacaktır.
Konuşma
Protezlerle rahat konuşabilmek zaman alabilir. Yüksek sesle ve ayna karşısında okuma çalışması yapılmalı ve doğru telaffuz edilemeyen kelimeler tekrar edilerek normal hale getirilmeye çalışılmalıdır.
Görünüm
Protezi ilk kullanmaya başladığınız zaman yüzünüzün görünümü size farklı gelebilir. Tüm kaslarınız proteze uyum sağlayınca görünümünüz normale dönecektir.